سوء ظنّ به ديگران يك مرتبه‌اي از حقّ‌النّاس است. يعني انسان به مردم بدبين باشد. حالا اين بدبيني خانم به شوهرش باشد يا شوهر به خانمش؛ رفيق به رفيقش يا اينكه يك بيگانه به يك بيگانه. اين سوء ظنّ، راجع به ناموس باشد، راجع به مال باشد، راجع به چيزي عرفي باشد، يا هر چيز ديگر. بدبيني يا بدگماني گناه بزرگي است. گناه به اندازه‌اي بزرگ است كه قرآن شريف مي‌فرمايد:

(اِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِاَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولَُونَ بِاَفْواهِكُمْ ما لَيْسَ لَكُمْ بِه عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللهِ عظيمٌ)[1]

مي‌گويد سوء ظنّ به ديگران پيدا مي‌كني. اين قدر هم بي‌حيا هستي كه به زبان مي‌آوري. خيال مي‌كني كار كوچكي كردي. در حالي كه اين گناه بزرگي است پيش خدا. يعني گناه كبيره است. در جاي ديگر مي‌فرمايد:

(وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِه عِلْمٌ اِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ اوُلئِكَ كانَ عنْهُ مَسْئُولاً)[2]

بدگمان مباش. از تخيّل‌ها پيروي نكن. از توهّم‌ها پيروي نكن. براي اينكه در روز قيامت از چشم تو، از گوش و از دل تو، سؤال مي‌شود. و گوش و دل تو عليه تو جواب مي‌دهند. يعني آدم بدگمان، در روز قيامت، دلش عليه او شهادت مي‌دهد. چنانچه اگر چيزي گفته باشد، زبان او عليه او شهادت مي‌دهد. اگر هم‌كاري كرده باشد دست و پايش عليه او شهادت مي‌دهند.

اميرالمؤمنين(ع) نصحيت مي‌كند و مي‌فرمايد: «ضَعْ اَمْرَ اَخيكَ عَلي اَحْسَنِه»[3] هر چه از ديگران ديدي، براي آن محمل خوب درست بكن. مواظب باش به ديگران گمان بد نبري. اميرالمؤمنين و امام صادق(ع) مي‌فرمايند: انسان بايد تا مي‌تواند گفتار و كردار ديگران را حمل بر خوبي كند تا هفتاد محمل. و اگر بعد از هفتاد محمل ديگر نتوانست، نگويد بد است، بگويد من چقدر بدم كه نتوانستم محمل درست كنم.

و اميرالمؤمنين(ع) مي‌فرمايد: «... هر سخني كه از دهان كسي خارج شد تا احتمال درستي و نيكي در آن مي‌يابي حمل بر فساد مكن»[4] تا مي‌شود محمل درست كن و اگر نتوانستي خود را ملامت كن، بدان خودت سلامت نفس نداري، والاّ اگر سلامت نفس داشتي، اگر مهذب بودي، اگر يك انسان بودي، سوء ظنّ به ديگران نداشتي.

بعضي اوقات اين سوء ظنّ مفسده‌ها بار مي‌آورد مثلاً شما مي‌بينيد كسي دارد كسي را نگاه مي‌كند، سوء ظنّ مي‌بري كه نگاه به نامحرم مي‌كند. به اين هم اكتفا نمي‌كني. تفسيق مي‌كني؛ شيطان هم كه به كم قانع نيست. اين سوء ظنّ تو كم‌كم گناه روي گناه؛ بعد هم مي‌گوئي اصلاً مسلمان نيست! اگر يك بررسي بكنيد مي‌بينيد افرادي نظير گروه فرقان، نظير منافقين و امثال اينها، كه امثال مطهري را كشتند، از همين جا شروع كردند. يعني سوء ظنّ به مطهري بردند و آن مرد كم‌نظير، و آن عالم عامل، و آنكه نماز شبش ترك نشد تا مُرد، و آنكسي كه دلش مي‌تپيد براي اسلام، او را با همين سوء ظنّ تفسيق كردند و بعد تكفير و با همان تكفير مطهري را كشتند. قضّيه ی مرحوم بهشتي مگر چنين نشد؟ آنمردي كه لياقت همه چيز را داشت. آن مردي كه در سياست، در علم، در درايت، بسيار بالا بود. آن مردي كه راستي يك فرد فوق‌العاده بود. مردي كه امام (قدس سره) براي شهادتش گريه نمي‌كردند براي مظلوميّتش گريه مي‌كردند. يعني اينقدر مظلوم واقع شده بود كه حضرت امام «رضوان‌الله تعالي عليه» مي‌فرمودند: من دلم براي مظلوميّت دكتر بهشتي مي‌سوزد. شهادت هفتاد و دو تن در حزب جمهوري اسلامي؛ اينها از باب نمونه است. اين قضّيه ی سوء ظنّ در ميان مردم فراوان است. مخصوصاً در ميان مردهاي خشك مقدّس نادان. يعني مثلاً با خانمش دارد مي‌رود و خانمش نگاه به مغازه مي‌كند؛ يك دفعه به ذهنش مي‌آيد كه خانمش به نامحرم نگاه كرده. همين، يك خاري در ذهن و روحش مي‌شود. همين‌جا مي‌گويد معلوم مي‌شود خانم من آن عفّت را ندارد. براي اينكه چشم‌چراني مي‌كند. اين خار مرتّب صدمه مي‌زند و شيطان هم مرتّب دامن به آتش مي‌زند. يك دفعه مي‌رسد به آنجائي كه همين سوء ظنّ كم‌كم به يقين تبديل مي‌شود و يقين پيدا مي‌كند كه خانمش بي‌عفّت است؛ و بعد هم منجر به طلاق مي‌شود. يا اينكه شوهر خانم يكي دو ساعت دير مي‌آيد. اين دير آمدن باعث مي‌شود كه حسادتش گل مي‌كند. اينجا ديگر غيرت يا خشك مقدّسي هم نيست؛ و همين خاري مي‌شود در روح اين خانم. وقتي شوهر مي‌آيد، اگر خانم پرخاشگر باشد، پرخاشگري شروع مي‌شود؛ كه گناهش به اندازه‌اي است كه زن پرخاشگر اگر بدون توبه از دنيا برود، با زبان در جهنم آويزان مي‌شود. يا اينكه اگر زن توداري باشد آن خار، روحش را اذيّت مي‌كند. كم‌كم يقين پيدا مي‌كند كه شوهرش دنبال ازدواج است. اينجا است كه كم‌كم منجر به مفاسد بزرگ مي‌شود. بعضي اوقات خانم، براي همين بدگماني خود، براي اينكه از شوهرش انتقام بگيرد، بي‌عفّت مي‌شود. شوهرش پاك است اما سوء ظنّ خانم كار را به جاي باريك مي‌كشاند. من تقاضا دارم به يكديگر سوء ظنّ نداشته باشيد. مخصوصاً زن راجع به شوهر و شوهر راجع به زن. اين سوء ظنّ حرام است و گناهش بزرگ است. گاهي منجر به طلاق مي‌شود. گاهي منجر به جنايت بچّه‌ها مي‌شود. بچه‌ها را عقده‌اي بار مي‌آورد.

پي نوشت ها:

[1]. سوره ی نور، آيه ی 15.

[2]. سوره ی اسراء، آيه ی 36. ترجمه: «آنچه را از آن آگاهي نداري، پيروي مكن. همانا گوش و ديده و دل همگي مسؤولند».

[3]. اصول كافي، جلد 4، صفحه ی 58 (باب التهمه و سوء الظن).

[4]. نهج‌البلاغه، كلمه ی قصار 360.